Những báo cáo về khoáng sản xung đột đã cho thấy chính sách lỏng lẻo của Sony về vấn đề nguyên liệu trong khi Apple đã đặt ra tiêu chuẩn duy trì chuỗi cung ứng của mình.
Trong các tháng qua, các công ty đại chúng ở Hoa Kỳ đã đưa ra các báo cáo liên quan đến việc sử dụng nguồn khoáng sản xung đột của họ cho Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Mỹ. Các công ty này đều là các công ty chuyên về sản xuất hàng điện tử và thiết bị chơi game, những sản phẩm sử dụng nguồn khoáng sản được tìm thấy dồi dào ở các vùng xung đột tại Châu Phi có thể đã được khai thác và bán ra để gây quỹ hỗ trợ tài chính cho các hoạt động vũ trang.
Khoáng sản xung đột đã được nói đến rất nhiều trong những năm qua và kể từ khi điều luật được ban hành, phần lớn các công ty như Microsoft, Apple, Activision, Facebook và Sony đã có những động thái nhất định nhằm giảm thiểu hoặc loại bỏ tình trạng các thiết bị Oculus Rift hoặc Skylanders figurine được xem là các sản phẩm được tài trợ bởi các vấn đề vi phạm nhân quyền. Các báo cáo năm 2017 đã cho thấy việc các công ty đưa ra các báo cáo về nguồn khoáng sản không liên quan đến xung đột chủ yếu là ổn định, mặc dù có một chút ngược ở một vài khía cạnh do các công ty báo cáo.
Khoáng sản xung đột là gì?
Khoáng sản xung đột (conflict minerals) là một từ để diễn tả các khoáng sản được khai thác ở các khu vực đang xảy ra xung đột trên thế giới được bán ra để gây quỹ cho các cuộc chiến đang leo thang. Các khoáng sản này đang là vấn đề đáng quan tâm do không chỉ gây hỗ trợ tài chính cho các cuộc xung đột vũ trang mà còn do tình trạng lạm dụng nhân quyền kéo dài như là một phần của quá trình khai thác (lao động nô lệ) và là kết quả chính của các cuộc xung đột. Bốn khoáng sản nó bao gồm tantalum, thiếc, tungsten và vàng, được gọi chung là 3TG. Chúng được sử dụng trong công nghệ và những thứ khác mà chúng ta phụ thuộc vào hàng ngày từ máy tính xách tay, điện thoại, phần cứng chơi game, máy tính bảng cho đến xe hơi, máy bay, hệ thống chiếu sáng và trang sức.
Nhu cầu tăng cao đòi hỏi quá trình khai thác phải diễn ra trên toàn thế giới. Tuy nhiên, phần lớn nguồn khoáng sản này (đặc biệt là vàng) có thể được tìm thấy ở các khu vực xung quanh hoặc tại Cộng Hòa Dân Chủ Congo. Tại đây, nhiều tổ chức có vũ trang đã xử dụng lao động nô lệ lao động để phục vụ cho quá trình khai thác này và sau đó bán ra ngoài thị trường để gây quỹ cho các cuộc xung đột gay gắt trong khu vực.
Để xác định xem chiếc Xbox One bạn mua có linh kiện liên quan đến việc gây quỹ cho các xung đột vũ trang tại Châu Phi hay không thì trách nhiệm đảm bảo nguồn nguyên liệu đều nằm ở các công ty sản xuất ra thiết bị này. Đây có thể nói là một vụ kinh doanh phức tạp khi chuỗi cung ứng trải dài qua nhiều lớp, các công ty sẽ thu các sản phẩm từ nhà phân phối lần lượt lấy hàng từ các công ty tinh luyện nguyên liệu (SOR – smelters and refiners). Các SOR này trước đây không phải lúc nào cũng trả lời các câu hỏi của khách hàng (thường là thông qua các cuộc điều tra) xoay quanh vấn đề khoáng sản đến từ đâu, và đôi khi sẽ bỏ qua hoặc từ chối quá trình thanh tra của bên thứ ba để xác nhận đó có phải là nguồn khoáng sản xung đột hay không.
Việc hợp tác với các nhà cung ứng SOR chưa được cấp phép hoàn toàn phụ thuộc từ phí công ty, nhưng về mặt pháp lý, họ phải có trách nhiệm xác định và báo cáo các nguồn này đến từ đâu. Tại Hoa Kỳ, thông tin này phải được báo cáo về hằng năm theo điều quy định của điều luật Dodd-Frank Act đặt ra. Các điều luật tương tự khác sẽ được đưa vào thực thi tại EU năm 2021.
Điều gì đang diễn ra với đạo luật Dodd-Frank?
Luật Dodd-Frank có nhiều mặt khác nhau, nhưng một trong các khía cạnh của nó bao gồm việc yêu cầu các công ty đại chúng ở Mỹ phải nộp các báo cáo chi tiết hằng năm về tình trạng chuỗi cung ứng và nguồn khoáng sản của họ.
Đầu năm nay, Thượng viện Hoa Kỳ đã thông qua luật Tăng trưởng Kinh tế, Giảm bớt Quy chế và Bảo vệ Người tiêu dùng (Economic Growth, Regulatory Relief, and Consumer Protection Act). Điều luật này phủ nhận vài hạng mục có trong luật Dodd-Frank và miễn thuế cho một số ngân hàng nhất định ở Mỹ. Mặc dù việc bãi bỏ một số hạng mục có trong luật Dodd-Frank vẫn còn gây tranh cãi nhưng yêu cần về báo cáo khoáng sản xung đột vẫn đang được duy trì.
Động thái của ngành công nghiệp game trước vấn về khoáng sản xung đột là gì?
Qua khảo sát dựa trên các báo cáo do Microsoft, Activision-Blizzard, Apple, Facebook (dòng sản phẩm Oculus) và Sony kể cả Nintendo, do không nằm trong các công ty đại chúng ở Mỹ nên không yêu cầu phải nộp báo cáo, so với năm 2017, các công ty này đều giữ mức ổn định về những cải tiến trong quá khứ của họ khi đảm bảo hầu hết các nhà cung ứng của họ đều lấy nguồn khoáng sản từ các SOR uy tín.
Apple
Apple là công ty đi đầu trong lĩnh vực này và xứng đáng được nhận những lời khen cho sự thay đổi đột ngột ban đầu và nhất quán của mình. Trong năm 2014, chỉ 135 trên 225 SOR của hàng được chứng nhận là không liên can đến xung đột. 242 SOR trong những năm tiếp theo cũng đều được chứng nhận tương tự. Báo cáo vẫn được tiến hành cho đến năm 2017, và lần này là 250 SOR. Trên thực tế, Apple đã loại bỏ 10 nhà cung ứng không tham gia vào quá trình kiểm tra vào năm ngoái.
Các cuộc kiểm tra đều mang lại kết quả tích cực. Trong số 40 SOR trực tiếp lấy 3TG ở gần hoặc trong Cộng Hòa Dân Chủ Congo đều không trực tiếp liên can hoặc hưởng lợi gián tiếp từ các tổ chức vũ trang.
Theo Enough Project, tổ chức phi lợi nhuận nhằm mục đích giảm thiểu xung đột và vi phạm nhân quyền ở các khu vực đang xảy ra tranh chấp ở Châu Phi, đã vinh danh Apple là công ty đi đầu thế giới ở trách nhiệm sử dụng nguồn khoáng sản xung đột.
Cũng theo khảo sát, Apple đảm bảo các báo cáo này đều được kiểm định, theo dõi và tiến hành thông qua các biện pháp như bắt giữ và truy tố các tổ chức vi phạm, trợ cấp cho thợ mỏ và gia đình trong các trường hợp tai nạn và những thay đổi đảm bảo sức khỏe và an toàn cho thợ mỏ.
Theo sau Apple là Facebook. Đây là lần đầu tiên công ty nộp báo cáo ra mắt dòng sản phẩm Oculus và trong năm đầu tiên này, gần 134 trên 135 SOR của hãng đều được chứng nhận không có liên can đến xung đột, tổ chức còn lại vẫn còn đang trong quá trình thẩm định.
Sau một năm, con số SOR của Facebook đã được nâng lên thành 192 và tất cả đều được chứng nhận là không liên cang đến xung đột. Dù kết quả của Facebook rất khả quan nhưng nó vẫn chưa được Enough Project xếp hạng do tổ chức này chỉ xếp hạng cho 20 công ty sử dụng nguồn 3TG lớn nhất cho các sản phẩm điện tử và trang sức.
Activision Blizzard
Quá trình vận hành sản xuất các thiết bị điện tử của Activision Blizzard gần đây đã có bước thụt lùi đáng kể, do đó kéo theo tình trạng hãng đã rất chật vật để xác định đủ toàn bộ 16 chuỗi cung ứng của mình trong năm 2014. Năm 2017, công ty cũng đã lên kế hoạch khảo sát nguồn 3TG trong số 10 nhà cung ứng. 9 báo cáo đã được trả về, song, Activision Blizzard vẫn chưa thể xác nhận liệu nhà cung ứng còn lại có sử dụng nguồn 3TG cho sản phẩm của mình hay không.
Trong số 9 nhà cung ứng, 2 trong số đó cho biết có sử dụng 3TG cho dòng sản phẩm Skylanders, thiết bị Destiny và pin BlizzCon trong năm 2017. Cả hai nhà cung ứng này đã cùng nhau xác định 3 SOR cung cấp nguồn 3TG cho công ty. Kết quả là cả 3 SOR đều tuân thủ theo các quy định. Tuy nhiên trong báo cáo tháng 3 năm 2018 này của Activision Blizzard, một SOR đã bị loại khỏi danh sách chứng thực và khả năng phục hồi hiện tại vẫn là một ẩn số.
Microsoft
Chuỗi cung ứng của Microsoft là một trong những chuỗi cung ứng lớn nhất và phức tạp nhất, do đó quá trình kiểm tra thẩm định sẽ hơi khó khăn. Năm 2016, Microsoft báo cáo trong 99% khảo sát thu về từ 252 nhà cung ứng, 249 trong 303 SOR của hãng đều được chứng nhận là không có liên can đến các hoạt động vũ trang.
Thế còn trong năm 2017? Báo cáo gởi về trong năm 2017 tại Microsoft giảm đi 1% so với năm trước. Trong 306 SOR (thêm 3 SOR). chỉ 252 nhà cung ứng được xem là không dính đến xung đột. Tính ra vẫn không thay đổi gì nhiều.
Sony
Sony vẫn tiếp tục đưa ra các thông tin mơ hồ như các năm trước bao gồm cả việc từ chối tiết lộ về số lượng báo cáo hoàn thành và gởi về. Công ty chỉ đề cập đến việc kết quả báo cáo trả về có cải thiện hơn so với năm ngoái nhưng chúng ta vẫn chưa biết được cải thiện đó là bao nhiêu. Tuy nhiên, Sony chia sẽ với Enough Project rằng tỷ lệ báo cáo trả về trong năm nay đạt khoảng 80-89%.
Mặt dù mỗi công ty có một báo cáo liệt kê những rủi ro liên quan đến quá trình khảo sát, nhưng Sony lại không thừa nhận đối tác cung ứng của mình “không tuân thủ chấp hành các chính sách chống xung đột” và thất bại trong việc khuyến khích SOR của mình tham gia vào quá trình thẩm định. Sony cũng đã thực hiện kế hoạch khắc phục cho tình trạng này bao gồm các biện pháp như hủy hợp đồng với các nhà cung cấp không tuân thủ hoặc đơn phương chấm dứt quan hệ kinh doanh. Nhưng theo cách diễn đạt của báo cáo, các biện pháp đó chỉ dừng lại ở mức vừa đủ trong các năm qua.
Theo báo cáo, động thái trực tiếp mà Sony thực hiện đó là gởi thư yêu cầu các bên cung ứng của mình phải tuân thủ và hoàn thành khảo sát. Sony cho biết tỷ lệ báo cáo trả về đã tăng (nhưng hiện tại vẫn chưa biết là bao nhiêu) và bắt đầu đi vào guồng. Sony tiết lộ công ty vẫn sẽ tiếp tục công việc này.
Với số liệu mơ hồ như vậy, thực tế rất khó xác định số lượng thiết bị không liên can đến xung đột mà Sony sản xuất là bao nhiêu. Trong số 311 SOR được xác định, 261 SOR được báo cáo là đã chứng nhận không có liên can đến xung đột hoặc đang trong quá trình kiểm tra. 50 SOR còn lại hiện tại vẫn chưa rõ là đã được thẩm định hay chưa.
Qua thông tin như trên, quả thực không có gì bàn cãi khi Enough Project xếp Sony ở nhóm các công ty ít tuân thủ theo chính sách conflict minerals. Sony chỉ đạt 28% điểm trong khảo sát của Enough đưa ra và chỉ hơn Samsung (15%) và Toshiba (8%).
Nintendo
Từ khi Nintendo không nằm trong nhóm công ty công ty đại chúng ở Mỹ, hãng đã không cần phải nộp báo cáo về nguồn khoáng sản xung đột. Tuy nhiên trong năm 2016, công ty đã minh bạch trả lời về vấn đề này thông qua báo cáo Corporate Social Responsibility Report với tổng số nhà cung ứng của Nintendo trong năm 2015 đều tham gia phản hồi khảo sát. 79% trong 309 SOR cũa hãng đều được chứng nhận là không liên quan đến xung đột và 7% khác đang trong quá trình thẩm định. Đây quả là một bước tiến lớn so với năm 2014 khi chỉ có 47% là được chứng nhận.
Mặc dù tăng gần 100%, nhưng Nintendo bắt đầu chững lại trong năm tiếp theo. chỉ 242 trong số 329 SOR được xác định là không liên can đến xung đột, tăng 2% so với năm ngoái. 10 SOR khác nằm trong nhóm “Active”, có nghĩa là đang thẩm định hoặc đang tham gia vào chương trình thẩm định khác.
Nintendo vẫn chưa công bố báo cáo năm 2017 của hãng, do đó hiện tại vẫn chưa chắc liệu công ty đã nâng con số chứng nhận lên hay chưa.
Song, Nintendo đã có vài lời chia sẽ trên GamesIndustry.biz về nguồn 3TG của hãng:
“Nintendo sẽ có trách nhiệm nghiêm túc với xã hội trên tư cách là một công ty toàn cầu. Chúng tôi có các chính sách rõ ràng về việc cấm sử dụng nguồn khoáng sản xung đột cho bất kì sản phẩm nào của hãng và hy vọng đối tác sản xuất của mình cũng sẽ thực hiện tương tự. Do Nintendo thường ủy thác việc lắp ráp và sản xuất cho bên sản xuất, nên chúng tôi đã lập ra Nintendo CSR Procurement Guidelines dữa trên các luật liên quan theo tiêu chuẩn quốc tế và hướng dẫn tuân thủ chấp hành việc bảo về quyền con người, đảm bảo môi trường làm việc an toàn, xúc tiến môi trường hợp tác lành mạnh. Chúng tôi đã chia sẻ điều này đến với mọi đối tác sản xuất của mình.
Hướng dẫn này yêu cầu đối tác sản xuất của hãng phải ban hành chính sách cấm sử dụng nguồn khoáng sản xung đột và truy xuất nguồn nguyên liệu trong sản phẩm bằng cách sử dụng công cụ báo cáo khoáng sản xung đột RMI được chứng nhận quốc tế.
Chúng tôi vẫn sẽ tiếp tục chủ động hợp tác với đối tác sản xuất trong chuỗi cung ứng của mình trong việc loại bỏ nguồn khoáng sản xung đột ra khỏi sản phẩm của hãng.”
Ubisoft
Trong năm tiếp theo sẽ xuất hiện thêm một công ty mới tham gia vào báo cáo: Ubisoft. Ubisoft trong năm 2018 này đã công bố ngày ra mắt trò chơi Starlink: Battle for Atlas, bao gồm các mô hình bằng nhựa dùng để mở khóa nhân vật, vật phẩm trong game.
Dù sản phẩm chưa được công bố nhưng Ubisoft đã lên kế hoạch khai báo chi tiết thông tin về nguồn khoáng sản xung đột của hãng.
Theo gamesindustry.biz
