Khoảng 30 năm về trước, cộng đồng VFX artist vẫn chưa có sự thống nhất!
Nhiều VFX artist ngày nay chắc hẳn chưa biết gì về lịch sử đó, và trong các cuộc thảo luận nảy lửa của họ hôm nay như tại VFX Town Hall, trọng tâm lại xoáy vào việc tiếp nối các sự kiện quá khứ, với sự đoàn kết cũng như tạo ra một hiệp hội thương mại với các studio nhằm đưa ra các phương án kinh doanh mới. Liệu những nỗ lực đó có tạo nên sự thay đổi? Liệu có quá muộn để bắt đầu không?
Động cơ thúc đẩy các bộ phim VFX hạng nặng này chính là doanh thu hàng tỷ USD từ các phòng vé trên toàn cầu. Nếu VFX artist vẫn còn thẻ công đoàn hay các studio liên kết lại với nhau, điều gì sẽ giữ chân các hãng tiếp tục khai thác các ưu đãi thuế và trợ cấp béo bở từ các tiểu bang trong liên minh hoặc nước ngoài? Vì sao các studio lại thẳng thừng gạt bỏ chi phí lao động rẻ hơn tại các nước như Ấn Độ, Trung Quốc và các quốc gia khác? Số phận của ngành công nghiệp VFX tại Hoa Kỳ có hình thành quyết định của các studio không? Bạn sẽ tự rút ra kết luận cho riêng mình từ các sự kiện gần đây.
Đề xuất tái cơ cấu ngành công nghiệp VFX đã được đề cập từ rất lâu. Kỹ sư công nghệ VFX Jonathan Erland đã đặt ra những gì ông gọi là “Phép ẩn dụ Tripod”. Nổi tiếng về phát triển công nghệ traveling matte technology (T-Matte – công nghệ giúp Erland giành giải thưởng Scientific and Engineering tại Academy of Motion Pictures Arts & Science), Erland đã làm việc cật lực trong nhiều năm để kéo ngành VFX thay vì chỉ làm kỹ sư công nghệ thông thường. Ông cũng là chủ tịch của Hiệp hội Visual Effects Arward Steering Committee từ năm 1995 khi đạt được mục tiêu lâu dài trong việc thành lập Visual Effects như là một nhánh của Academy.
Về phép ẩn dụ của mình, Erland giải thích: “Các thực thể phi lợi nhuận của ngành công nghiệp motion picture có chức năng giống như một chân máy tripod. Biểu tượng của ngành tượng trưng cho sức mạnh và tính ổn định nhưng lại suy ra được ảnh hưởng bền vững của nó từ “các xung đột đối nghịch nhau” từ ba chân của nó. Đầu tiên là các hiệp hội (AMPAS, VES, ASC, vv.) đề cao tính chuyên nghiệp. Tiếp theo là hội đoàn và hiệp hội ((IATSE, ICG, SAG/AFTRA, vv.) đánh mạnh vào phúc lợi cá nhân. Cuối cùng là tổ chức thương mại (MPAA, NATO, vv.) nhấn mạnh vào tính khả thi về mặt thương mại.”
“Điều rõ ràng trong trường hợp này là, trong khi chúng ta vẫn còn VES (Visual Effect Society) và lĩnh vực này được mô tả là “hoàn hảo”, nhưng một khi thiếu đi sức ảnh hưởng của các tổ chức và hiệp hội, ngành VFX sẽ mất cân bằng và sụp đổ. Toàn cầu hóa và chiến tranh kinh tế leo thang giữa các bang đã phá hủy sự cân bằng đó. Đề cập đến một ẩn dụ khác, thì ngành VFX hóa ra chỉ là “‘canary in the coal mine’ (một dấu hiệu cảnh báo sớm cho thấy một điều nguy hiểm nào đấy đang đến gần).
VES: THE HONORARY SOCIETY
Dù vẫn được xem là khác thường khi thành lập honorary organization trước khi hội đồng hoặc hiệp hội thương mại bảo vệ các công ty và thành viên nhưng điều này lại có ý nghĩa đối với ngành VFX, một nhánh của quá trình làm phim ít được coi trọng.
Chủ tịch VES, Jeff Okun, bày tỏ: “Tất cả đều chung quy vào sự giận dữ. Người ta thường ngó lơ tính nghệ thuật sau mỗi tác phẩm của VFX artist. Họ xem chúng tôi chỉ là những người suốt ngày chỉ biết gõ phím và để máy tính làm nốt phần việc còn lại.”
VES, Visual Effects Society, được thành lập vào năm 1997 và hiện có đến hơn 2,600 thành viên. VES mô tả sứ mệnh của mình trên website như sau: Đẩy mạnh những cải cách và xúc tiến góc nhìn nghệ thuật, khoa học của VFX kể cả bồi dưỡng, nâng cao kiến thức trọng mọi vấn đề liên quan đến visual effects và nhằm mang đến những người lãnh đạo và tiên phong trong ngành có năng lực về nghệ thuật, kỹ thuật cũng như có những thành tựu riêng lẻ nhất định cho phép họ trở thành thành viên.
VES chưa bao giờ có ý định trở thành một hiệp hội hay hội đồng thương mại kể cả không tham gia và ủng hộ việc thành lập các tổ chức đó. Năm 1997, VFX kỹ thuật số đang trong thời kỳ đỉnh cao và hầu hết VFX artist đều cảm thấy không cần thiết phải thành lập các tổ chức trên.
Vào thời điểm đó, nhiều nhóm nhân viên từ các đài truyền hình và đoàn làm phim, VFX artist không muốn tham gia vào các tổ chức, liên đoàn mà thay vào đó là mong muốn được công nhận là một nghệ sĩ thực thụ chứ không phải “người chuyên gõ phím”, cũng như thay đổi góc nhìn của ngành truyền hình, phim ảnh về ngành VFX. Bằng cách nào đó, VES đã tạo nên sự thay đổi với nhiều giải thưởng được tổ chức hằng năm nhằm tôn vinh các tác phẩm VFX xuất sắc nhất.
Một điều trớ trêu trong trường hợp này đó là nhiều thứ đã xảy ra dồn dập trái với những gì VES đã hứa, đó là tạo ra quan điểm khiến người ta nghĩ VFX là một món hàng thay vì tác phẩm nghệ thuật. Đây là một đòn đánh mạnh khiến VES phải chú ý nhiều hơn đến vấn đề này. Nhằm đương đầu với tình trạng bất ổn này, VES đã công bố một bức thư ngỏ phác thảo về những khó khăn trong ngành và tuyên bố rằng: “VES có thể không giỏi ở vấn đề đàm phán nhưng lại có tiếng nói của hơn 2,400 artist tại 23 quốc gia. Chủ tịch VES đã quyết định đây sẽ là lúc tận dụng nó. Chúng tôi là tổ chức duy nhất có thể nói lên nhu cầu và sự quan tâm của mọi người trong ngành trước những thử thách về những thay đổi trong cơ cấu ngành toàn cầu và vị thế của chúng tôi trong đó.”
Với mục đích trên, VES đề nghị Quốc hội thảo luận về các vấn đề và ban hành một dự luật về nhân quyền cho ngành VFX. Đối với nhiều người, VES đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ từ sứ mạng của nó. VES được thành lập với tư cách là một honorary organization nhưng lại tránh né những thương lượng, đàm phán mang tính tập thể và những công cụ giúp mang lại lợi ích thực tế. Giám đốc điều hành, Eric Roth, cho biết VES không có vị trí chính thức nào trong các tổ chức hoặc hiệp hội thương mại.
Hiệp hội Thương mại
Có lẽ không có gì khó bằng việc thành lập một môi trường kinh doanh cạnh tranh khốc liệt hơn là hiệp hội thương mại. Khi còn là Giám đốc tại Industrial Light & Magic, Scott Ross cảm thấy rất chật vật khi cố gắng thành lập một tổ chức thương mại vào năm 1989. Ross chia sẻ: “Khi vừa thành lập ILM, tôi khá sốc khi phát hiện trong ngành hoàn toàn không có một hiệp hội thương mại nào. Sau đó tôi lập ra một nhóm có tên Association of Visual Effects Creators hoặc AVEC. Tiếp đến, tôi tổ chức cuộc họp giữa Dream Quest Images, Boss và ILM, nhưng mọi người dừng như quá hoang tưởng. Chúng tôi thậm chí còn không thống nhất được quan điểm và tổ chức một buổi họp tử tế khi các bên đều thiếu thiện cảm và không thích nhau.” Cuối cùng, nỗ lực thành lập sau đó cũng vỡ vụn sau buổi họp thứ hai.
Will Smith in I, Robot.
Ross, người sánh vai từ những ngày đầu cùng VES cuối cùng cũng phải kết luận rằng trở ngại lớn nhất khi thành lập một hiệp hội thương mại chính là nỗi sợ hãi. Ross bày tỏ: “Mọi người ai cũng dè chừng e ngại. Họ (giám đốc VFX studio) sợ phải đối mặt với tình trạng blackball (một hình thức bầu cử bằng phiếu bí mật, quả bóng trắng biểu thị sự ủng hộ và quả bóng màu đen biểu thị sự phản đối). Cả ngành công nghiệp đều tràn ngập nỗi sợ hãi. Các cuộc cạnh tranh khốc liệt là kẻ thù, giám đốc là bè bạn và tôi sẽ làm tất cả những gì mình có thể cho studio.”
Bill Taylor, ASC, người thành lập Illusion Arts, vẫn nhớ như in thời này. Taylor chia sẻ: “Mười năm trước, chúng tôi cần thành lập một hiệp hội thương mại VFX và điều này gần như đã xảy ra. Nhưng không một giám đốc nào từ các studio chịu nhường nhịn. Họ đều hoang tưởng về việc cho phép đối thủ biết rõ quy trình làm việc của mình ra sao.” Dù rất muốn thành lập một hiệp hội thương mại nhưng cuối cùng Taylor cũng phải thừa nhận rằng: “Việc này càng ngày càng nan giải và dường như không thành hiện thực.”
Năm 2008, Jeff Barnes, chủ sở hữu Café FX và cựu nhân viên tại Digital Domain, đã có những chia sẻ về việc thành lập một hiệp hội thương mại. Barnes chia sẻ: “Khi còn làm chủ tịch của VES, chúng tôi đã tổ chức một cuộc họp, thành lập các cơ sở các nhau nhằm bàn luận về cách tốt nhất để giải quyết các vấn đề về sản xuất. Năm đó chúng tôi cũng đã đề cập đến việc lập ra một hiệp hội thương mại. Rất nhiều người tỏ ra ngạc nhiên về điều này cứ như đây là cái gì đó mới vậy, nhưng thật ra đã từng xuất hiện từ rất lâu rồi.”
Barnes chỉ ra rằng một trong những khía cạnh khó khăn khi thành lập hiệp hội thương mại đó là nghi ngại về vấn đề thông đồng giá cả. Ông nói: “Chúng tôi vẫn chưa có cuộc nói chuyện chính thức nào về chi phí, giá cả nhưng mỗi khi các tổ chức tụ họp lại với nhau bàn về những thay đổi, bạn phải nhận thức được nó”. Barnes cũng chỉ ra các cuộc cạnh tranh khốc liệt cũng là nguyên nhân ngán chân việc thành lập một hiệp hội thương mại. Ông nói tiếp: “Trong một lần họp, ai đó bày tỏ rằng trong phòng họp này, tất cả đều là anh em, nhưng khi ra ngoài thì mặc sức mà xâu xé nhau.”
“Người ta làm bất cứ những gì có thể chỉ để cho mình được ổn định.”, Ông nói tiếp. “Tôi không nghĩ đây là chủ ý của các studio. Đó là kinh doanh. Các studio trong môi trường kinh doanh này đều bán sản phẩm của mình với số tiền ít nhất và công việc của chúng tôi là đảm bảo cho các công việc đó nhận được một khoảng tiền cao nhất. Khi các thứ xung đột nhau, tất nhiên sẽ có sự cạnh tranh và từ đó buộc phải cắt giảm giá thành.”
“Theo như tôi biết thì hiện tại không có một nỗ lực nào để thành lập một hiệp hội thương mại. Liệu nó có được thành lập không? Ross không phải là một người đáng tin. Dựa trên lịch sử ngành, tôi dám chắc là sẽ không thể. Tôi hy vọng sẽ có sự thay đổi, rằng chúng ta sẽ chạm được đến ngưỡng giới hạn. Nhưng cho đến khi ai đó có đủ năng lực nhúng tay vào các vấn đề còn đang tồn đọng trong ngành thì sẽ không có sự thay đổi nào xảy ra. Bạn cần một ai đó có vị thế cao, năng lực vượt trội hoặc công ty có đủ sức mạnh, nguồn lực và hợp pháp.”
Sự xuất hiện của một hiệp hội thương mại dường như không dễ dàng. Trước tình thế nhiều VFX studio đang trôi nổi, lý do để họ liên kết lại với nhau cũng vừa nhiều và vừa ít. Phil Feiner, cựu CEO của Pacific Title & Art, chia sẻ: “Các studio không muốn có một hiệp hội thương mại. Tôi không thấy công ty nào đang xuống dốc sẵn sàng đứng dậy ủng hộ một tổ chức thương mại. Nó là một thương vụ đầu tư kinh doanh lớn và tốn rất nhiều tiền của. Tôi dành mọi thứ để hoàn thành nó nhưng tôi không cho là hiệp hội thương mại sẽ đơn độc một mình.”
VFX producer, Jenny Fulle, người thành lập VFX studio Creative Cartel, bày tỏ mong muốn về sự thống nhất giữa các công ty và trong ngành. Cô chia sẻ: “Với các studio VFX, đây là cuộc chơi sống còn. Nó tương tự như bộ phim Hunger Games và rất khó để đoàn kết mọi người lại với nhau. Tuy nhiên, sẽ thật tuyệt nếu xuất hiện một hiệp hội thương mại có khả năng tạo ra sự công bằng trong kinh doanh.”
Liệu chúng ta có đạt được sự công bằng trong kinh doanh sau nhiều năm theo đuổi mô hình kinh doanh khác thường này? Liệu các VFX studio có đáp ứng điều kiện đối xử công bằng giữa các nhân viên khi đang vật lộn để sống còn? Câu trả lời đó là sự đoàn kết nhất trí.
(Còn tiếp)
Theo library.creativecow.net
