Viết ý tưởng của bạn ra giấy cho phép bạn sửa chữa nó. Nếu một ý tưởng hoàn hảo chỉ ở trong đầu của bạn, bạn sẽ chẳng bao giờ chia sẻ nó với bất cứ ai.
Lời khuyên tuyệt vời này nghe có vẻ quá đỗi bình thường, nhưng thực tế căn bệnh “hoàn hảo” là một trong những kẻ thù lớn nhất của các nghệ sĩ. Suy nghĩ này được lặp lại nhiều lần trong loạt bài này bởi vì nó là một vấn đề khó khăn với nhiều người để có thể vượt qua.
Suy nghĩ này là khơi nguồn của những câu nói như “Đừng để sự hoàn hảo là kẻ thù của cái tốt,” mà về cơ bản thì quy tắc này đã chỉ ra được một nửa ý đó rồi (câu nói này cũng có nghĩa là đừng cố gắng để đạt một mục tiêu mà bạn đã mặc định sẵn nó ở trong đầu của bạn, và đây cũng là điều nên tránh khi viết kịch bản).
Nhưng quy tắc này không chỉ nói riêng về sự hoàn hảo mà còn hé mở ra một sự thật khác, vì thế suy nghĩ về lời khuyên này một cách sâu sắc hơn và nhắc nhở bản thân bạn rằng:
“Đừng để sự hoàn hảo là kẻ thù của cái xấu.”
Bởi vì để tạo ra một cái gì đó tốt, một cái gì đó tuyệt vời thì trước hết bạn phải tạo ra được một phiên bản tệ cái đã. Sau đó bạn mới có thể bắt đầu chỉnh sửa cho nó tốt hơn.
Như Hemingway đã nói, “Bản thảo đầu tiên của bất cứ thứ gì cũng đều là rác thải.” Bất cứ ai nói với bạn điều ngược lại thì hoặc người đó đang nói dối, hoặc người đó có một lối suy nghĩ đặc biệt. Tóm lại, những bản thảo đầu tiên không thể là một tác phẩm được, vậy nên bạn đừng quá bận tâm vào sự khiếm khuyết của nó và hãy bắt đầu quá trình chỉnh sửa của mình bởi vì, cũng như hàng triệu người khác đã nói, “viết đi là để viết lại.”
Việc không để cho sự hoàn hảo trở thành kẻ thù của cái xấu cũng quan trọng như việc không để nó trở thành kẻ thù của cái tốt vậy. Bạn phải thất bại trước khi bạn thành công, và việc sợ hãi trước sự thất bại chính là cái làm người ta ngừng cố gắng.
Một số những người bạn của tôi đã theo học tại ngôi trường nghệ thuật danh tiếng CalArts. Nhiều người đã nói về một giáo viên dạy vẽ (tôi không để tên ở đây bởi vì chả ai có thể nhớ được tên của ông ấy) đã nói với học sinh của ông ta trong một khoá học rằng:
“Trong cuộc đời của các em sẽ vẽ 5000 bức tranh xấu tệ, và trong lớp này các em phải vẽ hết chúng ra.”
Thế đó, thay vì việc ngồi đó không làm gì hoặc chỉ vẽ một tấm, viết một kịch bản, viết một bản nhạc hay làm bất cứ việc gì liên quan đến nghệ thuật – thì hãy cứ để một vài tác phẩm tệ hại của bạn ra đời. Dĩ nhiên là bạn phải sửa lại nó, bởi vì nhìn lại và làm cho nó tốt hơn chính là chìa khoá của nghệ thuật. Nhưng đôi khi bạn sẽ không thể sửa được bất cứ thứ gì trên bản thảo của mình. Đôi khi bạn lại phải bỏ đi những chi tiết hoặc lời văn tuyệt vời, trông có vẻ như những câu chữ đó khá là “hoàn hảo” nhưng thực chất nó lại không có giá trị gì trong tác phẩm (hoặc với chính bản thân của bạn). Tuy nhiên, bạn có thể quay lại những bản thảo/ý tưởng đó sau này, khi bạn đã có kinh nghiệm làm cách nào để cho nó tốt hơn.
Sự phát triển của Fast and Furious
Nhưng mà quay trở lại vấn đề, chúng ta có cái ý tường về sự hoàn hảo này từ đâu vậy?
Sự hoàn hảo đến từ việc chúng ta nhận thức thế giới bên ngoài nhìn vào chúng ta như thế nào. Nói cách khác: ám ảnh hoàn hảo đến từ việc so sánh bản thân bạn với người khác.
Tôi có rất nhiều bạn là những nhà biên kịch, soạn nhạc hạng A. Các tác phẩm của họ truyền cảm hứng cho tôi, khiến tôi muốn làm mọi thứ tốt hơn. Dĩ nhiên không phải là bắt chước họ, nhưng họ là mục tiêu để đạt được và sự cố gắng trở nên giống như họ sẽ khiến tôi cảm thấy mình đang đạt được vị trí đồng hạng với những người đó (không phải như một người bạn – tình bạn thì không phải là sự đạt được mà là sự cho và nhận).
Đó là lúc mà tôi so sánh bản thân mình với họ và khi đó tôi bị mắc kẹt trong sự ám ảnh của mình.
Nếu tôi tìm thấy bản thân mình suy nghĩ rằng tôi sẽ không thể viết được cái gì hết cho đến khi tôi chắc rằng kịch bản này trông như được viết bởi Mr.X (hoặc thu âm một bản nhạc cho đến khi nó nghe như là Mr.Y sản xuất nó, hoặc là quay một bộ phim mà phong cách như của Mr.Z). Tôi cần phải dừng lại và dặn dò bản thân rằng lối suy nghĩ này sẽ chẳng giúp tôi được gì cả.
Tôi không thể làm bất cứ thứ gì giống như họ bởi vì tôi không phải họ.
Tôi có thể hoặc không thể viết tốt như họ viết ở một số chỗ nào đó. Nhưng tôi có thể có nhiều kinh nghiệm hơn họ ở những vấn đề khác. Nhưng tôi hoàn toàn không phải là họ.
Tất cả ý tưởng về sự hoàn hảo của chúng ta được tạo ra và được tổng hợp bởi cái nhìn của nhiều người mà chúng ta cảm thấy ngưỡng mộ, và thường thì những gì họ làm đều tốt hơn chúng ta, và điều này khiến cho chúng ta càng thấy khó khăn hơn trên con đường chinh phục sự hoàn hảo.
Sự cố gắng để đạt được sự hoàn hảo chính là tự huỷ hoại bản thân bởi vì chúng ta đang rơi vào một cái bẫy khiến bạn không thể làm được gì cho đến khi bạn chinh phục được sự hoàn hảo mà bạn cảm thấy khó đạt được nhất – đôi khi bạn không thể làm được điều đó nếu như bạn không làm gì cả.
Vì vậy đừng ngần ngại mà hãy để bản thân viết ra tất cả, kể cả những tác phẩm rất dở. Sau đó sửa lại, sửa lại, sửa lại kể cả khi bạn đã cố gắng hết sức mà nó vẫn không thể tốt hơn. Thực tế, không chỉ là những tác phẩm đầu đời, mà trên trung bình, tính luôn cả những tác phẩm sau này khi bạn đã có khá nhiều kinh nghiệm, thì có khả năng tác phẩm sau này của bạn vẫn không phải là tác phẩm hay nhất.
Bởi vì mọi người luôn luôn học hỏi, và bạn chỉ có thể học và tiến bộ được qua những lần thất bại. Và tôi đang nói ở đây là nói về tất cả mọi thứ chứ không riêng gì việc viết chuyện, bạn sẽ vẫn gặp thất bại kể cả khi bạn đã có kinh nghiệm làm điều đó nhiều lần.
Cứ lấy bóng chày là ví dụ. Các đội chơi hơn 150 trận cho mỗi mùa, một con số đủ lớn để tích luỹ kinh nghiệm cho chỉ có một mùa bóng thôi. Đội Chicago 1906 Cubs thắng 77% các trận đánh của họ – tỉ lệ chiến thắng cao nhất trong lịch sử. Nhưng họ đã thất bại ở trận đấu Quốc Tế với tỉ lệ 33% thua cuộc của họ. Và chỉ có 14 tội đã thắng 70% trong toàn thời gian họ chơi trong vòng 140 năm trở lại đây. Ted Williams chạm căn cứ 48% trong các lần đập bóng của anh ấy, và đây là con số cao nhất trong lịch sử. Điều đó có nghĩa là Ted William, mối đe dọa lớn nhất trong lịch sử bóng chày có hơn 1 nửa thời gian là thất bại (52%)
Theo thống kê, một vận động viên bóng chày trung bình thất bại trong việc chạy về căn cứ là 65%. Và tỉ lệ 65% thất bại đã được cho là một tỉ lệ tốt cho bất cứ cầu thủ chạm bóng nào.
Dĩ nhiên là có một sự khác biệt rất lớn giữa thể thao và nghệ thuật, nhưng về cơ bản ý tưởng là như sau: bạn phải đương đầu với thất bại để vươn cao hơn trong sự nghiệp, và khi bạn thất bại, hãy tiếp tục cho đến khi bạn thành công (nhưng hãy luôn học hỏi, tập luyện và trau dồi khả năng của mình mỗi ngày nhé). Tóm lại, mỗi khi bạn bước vào một nghề nào đó, bạn luôn phải sẵn sàng cho sự thất bại. Những người chuyên nghiệp là những người không ngừng thất bại và không ngừng cố gắng. Những người tuyệt vời là những người chưa từng bỏ cuộc, học từ lỗi lầm của họ, và cùng với sự kiên nhẫn, tài năng và một ít may mắn đã đưa họ đi xa hơn.
Bài phân tích 22 nguyên tắc kể chuyện của Pixar (ebook) của Stephan Vladimir Bugaj. Stephan là đạo diễn phim ở Pixar (12 năm kinh nghiệm), đạo diễn The Walking Dead, Game of Thrones và nhiều phim khác.
22 nguyên tắc ban đầu là các tweets của Emma Coats, và Stephan là đồng nghiệp của Emma ở Pixar.
Dịch: Văn (vanmvo77@gmail.com), nếu bạn nào có nhu cầu dịch Anh-Việt, Việt-Anh thì liên hệ nhé 😉
Kiểm tra & chịu trách nhiệm: Truong Cg Artist
Bài dịch được sự cho phép của tác giả.
