Allan McKay là Visual Effects Supervisor và Technical Director đạt nhiều giải thưởng, có gần 20 năm kinh nghiệm làm việc tại Hollywood với nhiều studio hàng đầu như Industrial Light and Magic, Blur Studio, Atomic Fiction, Pixomondo, Ubisoft,… Allan đã tham gia thực hiện nhiều bộ phim bom tấn, có thể kể đến như The Equalizer, Star Trek Into Darkness, Flight, Superman, Metallica, 2012, The Last Airbender, Daybreakers, Transformers 3, và nhiều bộ phim khác.
Allan McKay là diễn giả tại những sự kiện toàn cầu như SIGGRAPH hay Autodesk University, tại những studio như Remedy Games, Industrial Light + Magic, Ubisoft, Frantic Films, Prime Focus, đóng góp vào 3D World Magazine và nhiều ấn phẩm khác, cũng như là tác giả của nhiều sách kỹ thuật chuyên ngành.
Allan McKay showreel 2013
Sau đây là 15 lời khuyên nghề nghiệp hữu ích của Allan McKay dành cho những ai thực sự đam mê và muốn gắn bó cuộc đời mình với lĩnh vực Visual Effects.
Lời mở đầu
Tôi muốn chia sẻ một số thông tin chi tiết, vài cuộc thảo luận và những lời khuyên vững vàng mà tôi nhận được từ những nghệ sĩ tuyệt vời ở Pixar, Dreamwork, ID Software và Disney,… trong những tuần qua. Vì thế, trong vài tuần qua năng suất, tính sáng tạo và thái độ của tôi thực sự đã bùng nổ. Tôi trở nên đầy cảm hứng:
- Làm nhiều hơn, sáng tạo hơn.
- Hoạt bát hơn.
- Từ bỏ những thói quen xấu.
- Trở thành một người biết làm nhiều hơn nói.
Tôi muốn chia sẻ một số lời khuyên tuyệt vời mà tôi đã rút ra từ các cuộc trò chuyện với những người như:
- Ash Throp. Director/Designer – The Lost Boy, Ghost in the Shell.
- Andrew Schmidt. Director – Dreamworks – Troll Hunters.
- Jason Scheier. Visual Development – Dreamworks, Disney, Warner Bros – Kung Fu Panda, Battlefield 4.
- Hugo Martin. Creative Director – id Software – Doom.
- Goro Fujita. Art Director – Oculus Rift.
Sau một số cuộc trò chuyện gần đây với những người bạn thành công đáng kinh ngạc, đây là 15 điểm mấu chốt bạn có thể áp dụng cho công việc sáng tạo, cuộc sống, sự nghiệp và những điều khác.
Làm những điều bạn đam mê mỗi ngày
Nghe có vẻ dễ dàng – nhưng chìa khóa để thay đổi và chìa khoá để trưởng thành là phải đồng nhất. Bằng cách xây dựng phát triển thói quen mỗi ngày để nâng cao kỹ năng của bạn và thúc đẩy sự sáng tạo tiến lên phía trước.
Dành 60 phút, 30 phút, 10 phút mỗi ngày. Luôn phải đồng nhất, làm bất cứ điều gì mà bạn đam mê và tìm ra sự sáng tạo của chính bạn.
Dành ra thời gian học những thứ mới và phát triển để làm việc tốt hơn.
Một trong những sinh viên của tôi trong khóa học FX TD Mentorship hiện đang là Giám sát Đồ họa tại Fuse FX. Đó là một anh chàng thú vị, anh ấy dành thời gian cho khóa học trong khi phải làm việc cho phim Ngày Độc lập 2 (Independence Day 2). Anh quyết định dậy sớm mỗi ngày để làm công việc tôi đưa ra.
Một bài thực hành của Lennard Schmidt – học viên trong khóa học Live Action Series của Allan McKay
Tôi đã nói chuyện với anh Nikko Lockertson . Mỗi ngày anh đi làm bằng xe bus, anh dành thời gian đi xe để làm việc trên iPad. Anh đã cho ra một số sáng tạo tuyệt vời cho công việc. Một lần nữa, tôi đã thấy sinh viên làm điều tương tự. Tôi đề cập đến điều này vì, dù bạn đang làm nghệ thuật, hoặc bạn đang xem các hướng dẫn trên YouTube, hoặc học bất kỳ khóa học nào thì đây là cơ hội để tận dụng thời gian một cách hiệu quả!
Chúng ta luôn có thời gian, và nếu chúng ta có những mục tiêu lớn: học những thứ mới hoặc làm nghệ thuật tốt hơn. Hãy tìm khoảng thời gian bằng việc loại bỏ những việc phân tâm; hoặc là đi ngủ muộn, hoặc dậy sớm hơn, có thể dành một tiếng ăn trưa – bất cứ điều gì cần – đây là cách chúng ta đẩy nhanh tiến độ.
Đo đạt sự thành công và thất bại của bạn.
Gần đây Goro Fujita đã có một buổi nói chuyện tuyệt vời tại Paris khi chúng tôi tham gia IAMAG Masterclass. Rõ ràng, là một đạo diễn sáng tạo cho Oculus Rift, anh nói rất nhiều về công cụ VR tuyệt vời ông đang dùng. Nhưng anh cũng nói về cách anh khám phá ra vẽ tốc độ cao.
Không phải nói về việc anh khám phá ra nó mà về một nghệ sĩ khác đã chỉ cho anh chìa khóa để anh ta làm tốt hơn. Dành 30 phút mỗi ngày và cho ra một phần tác phẩm. Không quan trọng khi nó tốt, xấu, hoặc dở tệ. Bằng cách giữ sự bền bỉ mỗi ngày 30 phút và làm hết khả năng của mình. Bạn đã có thể phát triển mạnh mẽ và nâng cao kỹ năng của mình, và cho ra một sản phẩm sáng tạo.
Điều này giống như kỹ thuật gốm tôi đã thảo luận nhiều lần trong podcast.
Allan McKay chia sẻ quá trình thực hiện kỹ xảo cho God of War.
Dành thời gian mỗi ngày là rất quan trọng, và cần tập trung hơn. Nhưng đo đạt thành công và thất bại của chúng ta cũng rất quan trọng.
Thật dễ dàng để nhìn lại những gì chúng ta đã thực hiện trong vài tháng qua khi chúng ta đang cố gắng điều mới, và cảm thấy rằng đã không thực hiện được nhiều. Nhưng khi bạn có một cái gì đó để thực hiện nó mỗi ngày – bạn có thể theo dõi tốt hơn bạn đã làm được trong một tuần, một tháng, một năm kể từ bây giờ.
Và đây là những gì Goro đã cho thấy. Anh đã có thể đo lường thành công của mình khi dần lớn lên như một họa sĩ, từ bức tranh thứ 1, gắn bó với nó và trưng bày tranh thứ 30 hoặc bức tranh thứ 90 hoặc bức tranh thứ 365. Hoặc 7 năm sau, anh đã phát triển như thế nào với tư cách là một nghệ sĩ, có thể nhìn lại anh ta ngày trước và anh ta ở hiện tại.
Đo đạt thành công và thất bại của bạn. Học về nó, cho bản thân. Học từ mọi bài học, tập trung vào việc cải thiện và có thể nhìn lại được bạn đã đạt được gì. Đó là cách duy nhất bạn sẽ cảm thấy tuyệt vời và nhận ra bạn đang và đã đi đến đâu.
Người cố vấn là tất cả.
Chúng ta có thể làm một mình, nhưng được làm cùng những người vĩ đại xung quanh giống như ngọn lửa được đổ thêm xăng. Bạn là một trong 5 người mà bạn dành thời gian nhiều nhất. Vậy tại sao không tìm những người tốt nhất để xây dựng bản thân.
Điều này không nhất thiết phải ở một lĩnh vực cụ thể. Nhìn vào môi trường bạn muốn thăng tiến bản thân ở đó. Nếu bạn có một người bạn có sở thích kinh doanh, và bạn muốn có thêm một chút hiểu biết về kinh doanh, hãy bắt đầu dành nhiều thời gian hơn cho người đó. Mời họ ra ngoài, bắt đầu nghĩ đến các câu hỏi, những lĩnh vực mà bạn muốn học. Yêu cầu giúp đỡ, nhưng cũng tìm cách để đóng góp và trả lại, thời gian của họ là có giá trị và điều quan trọng là tỏ lòng biết ơn.
Bài thực hành của Martin Mirol’a – học viên khóa học FX TD Mentorship của Allan McKay.
Nhưng khi tìm ra người giám sát của bạn, hoặc một nghệ sĩ mà bạn ngưỡng mộ, hoặc ai đó đang có vị thế trong sự nghiệp của họ mà bạn luôn muốn được như vậy, hãy bắt đầu tìm cách đóng góp vào cuộc sống hoặc sự nghiệp của họ, cố gắng tìm cách để cả hai được hưởng lợi từ nhau. Nếu bạn có 5 lãnh đạo trong 5 lĩnh vực mà bạn muốn tốt hơn cho cuộc sống và sự nghiệp của bạn, đó sẽ là những người kéo bạn lên đến cấp độ của họ.
Tương tự như thế để loại bỏ những người không có ích. Đó là những người nói với bạn – “bạn không thể” khi bạn muốn thử, hoặc không khuyến khích bạn khi bạn cần sự động viên. Khi bạn cảm thấy bạn có nhiều người thường xuyên ngăn cản bước tiến của bạn hơn là cảm thấy vui mừng và muốn động viên bạn, đã đến lúc phải lùi lại, tránh xa và dành thời gian cho những người muốn điều tốt cho bạn. Bạn không thể chạy tới mục tiêu với trọng lượng khổng lồ gắn ở mắt cá chân và đôi khi những người đó là khối lượng nặng ấy.
Có mục tiêu khả thi
Lập mục tiêu không khó, nói suông suông với mệnh đề “một ngày nào đó” còn dễ hơn. Nhưng để nghiêm túc hoàn thành một mục tiêu, bạn cần phải lập thời hạn và chiến lược rõ ràng khi bắt tay vào làm.
Hãy tránh xa những người nói rằng bạn không thể làm được, và hãy ở bên những người sẵn sàng ủng hộ và cổ vũ cho bạn. Tìm đến những người đi trước để được chỉ dẫn kỹ lưỡng hơn và hãy tính toán mức hiệu quả trong mỗi bước của kế hoạch bạn vạch ra. Lập những mục tiêu nhỏ trong suốt quá trình đó. Nhờ vậy, chúng ta có thể đi tiếp và hoàn thành mục tiêu chính.
Allan McKay dạy kỹ xảo tại Pratt Center New York.
Ví dụ như:
“Tôi muốn làm một killer reel và tìm một công việc ở lĩnh vực hiệu ứng hình ảnh.” Đây không phải là một mục tiêu nhưng:
“Tôi muốn làm một killer reel có 3 cảnh quay cụ thể thể hiện được tài năng của tôi. Sau đó, đến cuối tháng sáu này, tôi sẽ có được công việc trong lĩnh vực sản xuất phim. Để có được killer reel này, tôi sẽ dành 1 tiếng mỗi ngày để làm cho đến khi reel hoàn thành.” Đây chính là mục tiêu khả thi.
Chú ý đến cách đo lường công việc. 3 tháng để hoàn thành là thời hạn, 1 giờ mỗi ngày là trách nhiệm mỗi ngày. Công việc trong ngành sản xuất phim là mục tiêu cần đạt, và 3 cảnh quay cụ thể là sản phẩm bạn cần phải làm ra.
Nói với người hướng dẫn bạn hoặc những người bạn của bạn. Nói với họ bạn lên kế hoạch đưa cho họ xem mỗi tháng một cảnh quay hoàn chỉnh và lắng nghe ý kiến của họ. Khi người khác biết đến kế hoạch của bạn và mong đợi kết quả, bạn sẽ có thêm động lực để hoàn thành nó.
Hãy làm đơn giản thôi, anh bạn
Rất dễ thất bại! Thật sự là vậy.
Chúng ta thường dễ đẩy bản thân lạc lối bằng cách phức tạp hóa quá mức ý định của mình với quá nhiều thông tin không cần thiết.
Hãy bao quát một lượt. Khi bắt tay làm bất cứ thứ gì, tôi thường bao quát một lượt trước, vẽ tổng thể rồi với trờ lại làm chi tiết. Nếu tôi cứ đâm đầu vào làm tất cả mọi thứ ngay từ khi mới chỉ nghĩ sơ qua phần đầu, cố gắng làm chi tiết từng phần một, rồi đổ sáng, đổ bóng, làm cho từng cảnh một đẹp hoàn hảo trước khi nhìn ra bức tranh tổng quan, tôi sẽ chẳng bao giờ hoàn thành được công việc, và tôi cũng chẳng biết rõ sản phẩm của mình rốt cuộc sẽ trở nên như thế nào.
Allan McKay hướng dẫn thực hiện hiệu ứng lửa.
Vài năm về trước, trong rất nhiều nghệ sĩ hiệu ứng hình ảnh ở LA, có một người đang nổi đến hỏi xin lời khuyên cho reel của anh ấy tại một trong những chỗ yêu thích của tôi- Chloe ở Santa Monica.
Tôi bảo anh ấy “Hãy cứ làm một cảnh thật ấn tượng vào, nhưng cố gắng làm đơn giản thôi, và chỉ nhấn vào những điểm đặc biệt. Thế là được”.
Tôi nghĩ anh ấy hiểu ý mình cho đến khi anh ta bảo “Vâng, tôi sẽ làm một cảnh về cây cầu, và cái tên lửa này bắn vào cầu rồi phát nổ, và tôi sẽ làm cho thật hoành tráng rồi đưa vào trong cảnh quay.”
Tôi: “Được”
Anh ta: “Rồi tôi sẽ làm hiệu ứng nước bắn lên ở chỗ dưới này khi gạch đá rớt xuống, và phía trên sẽ có máy bay phản lực bay qua, những chiếc xe chạy trên cầu rớt xuống, có thể mấy tòa nhà quanh đó cũng bị phá hủy nữa”
Đừng. Chỉ tập trung vào một thứ và làm cho xong. Nếu anh cố gắng làm nhiều thứ quá, anh sẽ chẳng bao giờ làm xong thứ gì. Và công việc anh đang làm sẽ rất tệ. Tại sao? Vì sự tập trung của anh bị phân tán ra toàn bộ phân cảnh.
Hãy tạo cho mình một “chiến thắng dễ dàng”, có nghĩa là đừng làm phức tạp quá mức danh sách công việc hàng ngày của bạn đến mức phải làm xong 3- 5 thứ mỗi ngày. Điều gì sẽ xảy ra khi bạn đặt ra quá nhiều thứ và không hoàn thành chúng? Bạn sẽ thấy căng thẳng, quá tải và bạn sẽ muốn bỏ cuộc.
Kỹ xảo trong Transformer 3.
Vì vậy, nên đặt cho mình một kế hoạch chiến thắng đơn giản, nếu như bạn hoàn thành trước thời hạn đặt ra, bạn có thể bắt đầu làm thêm một vài thứ khác hoặc dự án khác. Dù gì, ít nhất là bạn có thể tập trung vào những thứ quan trọng cần phải ưu tiên hoàn thành!
Tôi là một người hâm mộ của kiểu ready-fire-aim. Làm ra thứ gì đó, kiểm tra, kiểm tra, kiểm tra. Như vậy tốt hơn là mất quá nhiều thời gian vào việc tưởng tượng ra một viễn cảnh hoàn hảo.
Có một quyển sách mà Ash Thorp và tôi đã nói đến trước đó là “Eat that Frog”. Bạn nên đọc qua nó một lần. Nó nói về việc hoàn thành những việc quan trọng trước, những việc mà bạn không muốn làm hay những việc bạn đã liên tục bỏ qua.
Đây là điều tôi thích ở những chàng trai tại Action VFX – Họ đã chia sẻ những mấu chốt đưa họ đến thành công.
Họ đặt ra mục tiêu.
Khi đã đưa ra quyết định, họ sẽ muốn ra ngoài và quay lại những footage chất lượng tốt nhất, thứ mà chúng ta luôn muốn có trong giai đoạn sản xuất. Họ muốn phải tạo ra tài nguyên tốt nhất, quay bằng những thiết bị cao cấp, không gì ngăn cản được điều đó.
Ngay cả khi kế hoạch không được hoàn hảo, họ vẫn kiên trì tin tưởng vào cơ hội thứ hai.
Mọi thứ sẽ vượt quá tầm kiểm soát trong lần thử đầu tiên. Đó là thứ làm chúng ta sợ nhất. Đó là nỗi sợ thất bại. Bạn phải ở đó để chiến thắng đúng không? Họ đã hành động. Họ tự khích lệ bản thân và cố gắng, và vì thế, mọi việc có giá trị thúc đẩy đều được tiến hành.
Bài thực hành của Guy Tourgeman. Anh đã cải thiện đến version 4 cho đến khi chạm đến giới hạn của máy tính cá nhân.
Có trách nhiệm.
Thứ duy nhất đáng sợ hơn thất bại chính là không bao giờ chạm đến vạch đích. Hầu hết chúng ta đều đặt ra mục tiêu và sau một thời gian sự hứng thú giảm xuống, hay chúng ta sợ bị chỉ trích, và không bao giờ hoàn thành. Dù là lý do gì, sự trì hoãn đó sẽ kéo chúng ta đi lùi. Những chàng trai đó tự tạo cho mình một thái độ có trách nhiệm.
Họ lập một công ty khởi nghiệp, điều đó có nghĩa là sẽ có hàng người sẽ bỏ tiền vào và mong đợi kết quả từ họ. Thất bại không bao giờ là một lựa chọn khi có ai đó đặt niềm tin vào bạn. Nếu muốn thành công, bạn phải tìm một người bạn đồng hành có trách nhiệm để theo dõi tiến trình của bạn, và bạn sẽ không còn phải cố gắng một cách thầm lặng mà không ai biết đến.
Họ tìm giải pháp từ những người đi trước
Bất kể đó là giảng viên, nhà tư vấn, giám sát hay chuyên gia, tìm sự dẫn dắt trong hành động của mình là cách để bạn đảm bảo chiến thắng. Hãy tìm những người đi trước và những người là làm được công việc đó, cho bản thân học hỏi nhiều năm kinh nghiệm của họ để tránh khỏi những thất bại sẽ khiến bạn mất thời gian và nhiều nguồn lực khác, và bạn có thể tiến lên phía trước.
Allan McKay chia sẻ kiến thức về phần cứng và kinh nghiệm làm việc với FumeFX.
Họ học từ những thất bại của bản thân
Nghệ thuật là một công việc thủ công, và là thứ gì đó mà chúng ta sẽ hoàn thiện nó từng ngày cho đến khi chúng ta chết. Cảnh quay đầu tiên của họ không tốt, họ đã cố vớt vát hết sức có thể – nhưng họ vượt qua điều đó một cách khôn ngoan hơn với một kế hoạch cụ thể để làm cho mọi thứ tốt hơn. Những trải nghiệm đầu tiên là vô giá. Đó là “phiên bản 1.0” của họ, họ cần trải nghiệm và sẽ biết cách để làm tốt hơn gấp 10 lần trong lần thử tiếp theo.
Tôi là người rất tin tưởng vào “ready – fire – aim”. Kiểm tra, kiểm tra và kiểm tra. Không ngần ngại làm đi làm lại mọi thứ cho đến khi nó hoàn hảo, hơn là ngồi tưởng tượng và không bao giờ hành động bởi vì quá trông đợi vào sự hoàn hảo ngay trong lần đầu tiên.
Một trong những điều quan trọng là làm thế nào để tiến lên phía trước. Phần này nói đến vài yếu tố về chủ động và ứng phó.
Phát triển đầu óc kinh doanh
Một trong những điều Jeff cũng những người tôi đã từng làm chung – những người đã có những thành tựu thật phi thường – nhắc tới là một người nghệ sĩ cũng cần phải có đầu óc kinh doanh.
Giờ không còn là thời của những người nghệ sĩ đói rách chỉ đam mê là đủ no nữa. Và nếu anh nghĩ anh không thể nào trở thành nghệ sĩ trong cái thời đại chỉ có 5 tỷ người trên thế giới, không mạng, không trường nào dạy anh Zbrush hay Photoshop, hãy thử trở thành nghệ sĩ trong thời đại này, khi ta có hơn 7 tỷ người trên toàn thế giới, anh có thể học mọi thứ ở trên mạng, và kiếm tiền từ trên mạng.
Allan McKay chia sẻ cách để tăng giá trị bản thân trong nghề nghiệp tại Autodesk University.
Bạn cần học cách để nổi bật và bạn cũng cần hòa nhập vào công đồng của các nghệ sĩ khác. Bạn cần phải hiểu về kinh doanh, bạn gần gì, muốn gì và khao khát điều gì.
Các bạn có thể tham khảo các cuốn sách sau:
- The War of Art
- Choose yourself
- The Purple Cow
Bộ ba yếu tố liên quan đến bạn là gì?
Tôi đã từng nói về điều này, nhưng thật kỳ lạ, gần đây người ta cứ nhắc đến nó hết lần này đến lần khác. Vậy nên, tôi sẽ nhắc lại: Bạn cần phải xác định 3 quy trình gần nhất với công việc của bạn và cần phải tìm hiểu thật kỹ lưỡng.
Về FX có Lighting, Scripting, Compositing.
Lighting có Modeling, Compositing, Shading.
Vân vân và vân vân.
Xác định được cái nào gần nhất với bạn, học về chúng. Nó sẽ giúp bạn hiểu vê quy trình rõ hơn, giúp cho bạn khắc phục và cải thiện sản phẩm của mình và cho phép bạn giao tiếp với các phòng ban khác tốt hơn. Sản phẩm của bạn sẽ tốt hơn khi được chuyển sang công đoạn tiếp theo.
Đừng sợ những kiến thức kỹ thuật
Trong thời đại ngày nay, bạn nên biết chút ít về lập trình. Bạn có thể không cần biết về toán, không cần đến trường học, hay cố gắng trở thành một lập trình viên tài năng, nhưng ít nhất hãy cố học căn bản, đừng sợ khó rồi không dám cố gắng. Hãy nhớ rằng các chương trình lập trình đang vận hành cuộc sống của chúng ta.
Tôi đã có nhiều bài hướng dẫn về lập trình cho các họa sỹ, nếu bạn muốn học, cứ hỏi và tôi sẽ rất vui lòng gửi các video về chủ đề mà bạn cần bắt đầu.
Bài giảng MaxScript căn bản của Allan McKay.
Các chương trình như Maya, Houdini, Max,C4D đều dễ sử dụng. hãy tưởng tượng nếu bạn có thể làm một chương trình đặc biệt chỉ dành cho bạn, với tất cả các công cụ bạn cần. Thậm chí còn tiện lợi hơn cả Photoshop. Bạn có thể nghĩ ngay rằng điều đó thật khó đạt được, nhưng một khi đạt được rồi bạn có thể tiết kiệm được thời gian quý báu của mình và tiến xa hơn nữa.
Hãy luôn học hỏi hàng ngày
Mỗi ngày hãy dành ra 15 phút để học và trau dồi kỹ nàng của bạn, khám phá những điều mới mẻ và phát huy nó. Chúng ta đề có chung một quỹ thời gian trong ngày, người tiến nhanh hơn là người chịu dành thời gian để học hỏi. Đừng bao giờ biện minh rằng bạn không có thời gian, hãy dậy sớm hơn thường lệ 1 tiếng hay ngủ sau khi các con đã ngủ 1 tiếng, học trong giờ ăn trưa, học trên xe buýt hoặc tàu điện. Nếu bạn không chịu tiến bộ, thì những người khác ở phía sau bạn sẵn sàng nhào đến thế chỗ của bạn. Hãy không ngừng học hỏi, không ngừng tham vọng. Ưu tiên tối đa cho sự phát triển của bạn.
Hiểu rõ giá trị của bản thân
Khi mới bắt đầu sự nghiệp, bạn phải có quyết định quan trọng, chịu hy sinh và cố gắng hết sức để đứng đầu trong sự nghiệp và tiếp tục tiến lên.
Cá nhân tôi không cảm thấy vấn đề gì với làm miễn phí trong dự án mà tôi thích. Lúc đầu, bạn có thể nhận việc làm không công, chỉ quan trọng niềm đam mê và bạn có thể thu nhận được nhiều điều có ích từ đó, nhưng chỉ thời gian đầu thôi, khi bạn vẫn đủ sức làm không công được. Jeff Okun đã đưa ra một lời khuyên rất vững vàng
Khi người chủ bảo bạn hãy giúp họ lần này rồi hứa sẽ tăng lương cho bạn vào lần tới. Bạn đang hy vọng được trả lương gấp đôi đúng chứ? Tôi đã bị lừa như thế rồi. Khi lần tới đến, họ lại nói “Ê, anh dựng cho tôi cái hình này, lần này tôi trả ít thôi, lần sau tôi sẽ tăng lương cho anh” nghe quen quen?
Hãy tự tôn trọng bản thân bạn, vì bạn xứng đáng. Các bạn có thể tham khảo chương 64- Đàm phán Sáng tạo. Tôi đã liệt kê ra những tình huống thực đế và cách ứng đáp trong những tình huống ấy.
