Hoa Mộc Lan của Disney
Năm 1988…
Năm 1998, Disney phát hành bộ phim Mulan (Hoa Mộc Lan). Đây là một tác phẩm rất được yêu thích của Disney về thời kỳ Phục Hưng ( nối tiếp và kết thúc dòng phim thời kỳ này còn có The Little Mermaid năm 1989 và Tarzan vào năm 1999). Mulan là một bộ phim vui nhộn với những ca khúc cực kì hấp dẫn, kết hợp với animation truyền thống, đáp ứng tiêu chuẩn nghiêm ngặt về chất lượng của Disney từ trước tới giờ.
Trên hết, bộ phim lấy bối cảnh của Trung Quốc thời cổ đại, với phong cách thực sự mới lạ thu hút những người yêu thích lịch sử Trung Quốc. Đa phần cách chi tiết trong phim đều đúng lịch sử ngoại trừ một số chi tiết được tham khảo qua những tài liệu văn hóa không chính xác và vài điều lỗi thời như Tử Cấm Thành không phải xây dựng từ năm 1400, trong khi bộ tộc du mục Nhu Nhiên (Huns) đã không còn tồn tại gần 1.000 năm trước đó.
Tuy nhiên Disney muốn tạo ra một câu chuyện thú vị hơn là một bộ phim lịch sử chính xác (điều này cũng giải thích cho nhân vật Mushu) – và điều này hoàn toàn không ảnh hưởng nhiều. Có rất nhiều nguồn tin sai lệch về nguồn gốc của câu chuyện Mulan, và bài viết này sẽ chỉnh sửa những thông tin không đúng đó.
Hoa Mộc Lan
Huyền thoại Hoa Mộc Lan
Hoa Mộc Lan có cách phát âm khác với Mulan trong phim. Cô là anh hùng huyền thoại của Trung Quốc và cũng là một nhân vật lịch sử có thật. Theo nhiều nguồn tư liệu, cô là nhân vật lịch sử có thật ở Trung Quốc nhưng có những sự khác biệt về thông tin chi tiết của cuộc đời cô. Đáng chú ý nhất là về năm sinh và năm mất của cô không giống nhau theo các nguồn tin. Một nguồn tin cho biết Hoa mộc Lan sống vào thời kỳ Bắc Triều Vĩ (386 TCN – 534 TCN). Ngay cả họ của cô cũng là một đề tài còn đang thảo luận, Lich sử triều Minh viết họ Zhu, lịch sử triều Thanh ghi chép họ Wei. “Hua” ( 花) ở đây có nghĩa là “Hoa”, đã trở thành cái tên phổ biến được nhiều người biết đến nhất trong nền văn hoá và tri thức. Điều này chính xác bởi vì Mulan (木蘭) có nghĩa là Hoa Phong lan.
Phiên bản Hoa Mộc Lan trong bộ phim của Disney hoàn toàn khác, cô được học võ thuật từ nhỏ và có sự am hiểu sâu rộng về các loại vũ khí. Điểm thú vị là Disney không tập trung khai thác tính các chiến binh trong nhân vật mà thay vào đó khám phá mặt nữ tính của Hoa Mộc Lan theo một hướng khác. Tuy nhiên cốt lõi câu chuyện vẫn đảm bảo đúng với huyền thoại: Hoa Mộc Lan cải nam trang để gia nhập quân đội thay cha. thời gian cuộc chiến cũng khác nhau với từng câu chuyện, có nguồn ghi 12 năm nhưng trong phiên bản Disney thì thời gian cuộc chiến ngắn hơn.
Bản đồ Trung Quốc thế kỉ thứ 6
Bản đồ bên trên của Châu Á vào thời đại của Hoa Mộc Lan. Như trên bản đồ thể hiện, vào thời điểm này Trung Quốc còn bị chia cắt đặc biệt là Nam Trung và Bắc Trung. Thời kỳ này, Bắc Trung xãy ra xung đột với Hãn quốc Đột Quyết, còn gọi là Juan-Juan, một bộ tộc Mông Cổ phía Bắc. Sau nhiều năm chinh chiến, Bắc Trung đánh bại được Đột Quyết khiến bộ tộc này phải rút lui về vùng Tây Âu. Nếu thực sự Hoa Mộc Lan sống vào thế kỉ thứ 6 thì đây không thể là trận chiến mà bộ tộc Nhu Nhiên (Huns) của cô tham gia nhưng nếu xét về mặt địa lý thì vẫn có thể đúng.
Dù là thế nào thì suốt 12 năm chinh chiến Hoa Mộc Lan đã cải nam trang. Trong khoảng thời gian này, cô liên tục được thăng 12 cấp quân. Sau đó, vì hoàn thành nhiệm vụ xuất sắc, cô được hoàng đế thưởng rất nhiều vàng bạc và phong tước (được gọi là Khan, điều này thú vị và trái ngược với hoàng đế trong bộ phim của Disney). Hoa Mộc Lan đã từ chối tất cả những ban thưởng đó, và cũng giống như trong phim Disney, cô chỉ mong muốn một con ngựa tốt (có bản viết là lạc đà) để trở về nhà với gia đình. Đến sau khi giới tính của cô được tiết lộ, các động đội vô cùng bất ngờ.
Thực tế không hề có câu chuyện tình lãng mạn giữa Hoa Mộc Lan với mội thiếu tướng trẻ nào, hoặc sự tồn tại của một con rồng bay biết nói, nhưng đây chính là chìa khóa hấp dẫn trong phiên bản Disney. Đây chính là tính đảm bảo “Disneyfication” trong các tác phẩm của Disney, tuy nhiên so với những phim khác của Disney, bộ phim đã giữ được rất nhiều chi tiết giống với nguồn gốc ban đầu.
Nguồn gốc và những kế thừa của Hoa Mộc Lan
Phần lớn những gì chúng ta biết về cuộc đời của Mulan xuất phát từ một bài thơ cổ điển mang tên Ballad of Mulan. Mặc dù không ai biết chính xác tác giả của bài thơ, nhưng nó đã được chuyển thể lần đầu tiên trong thế kỷ thứ 6, trong một bộ sưu tập âm nhạc mang tên Musical Records of Old and New, tuy nhiên đã thất lạc từ lâu. Dưới đây là đoạn mở đầu của bài thơ:
Tíc tắc rồi lại tíc tắc,
Nàng dệt vải thưa bên ô cửa
Không ai nghe thấy tiếng thoi đưa,
Chỉ nghe tiếng thở dài của cô gái…
Họ hỏi: Ai trong trái tim nàng?
Ai trong tâm trí nàng khi ấy?
Không ai trong trái tim nàng,
Không ai trong tâm trí nàng.
Nàng đã thấy cuộc hành quân đêm qua,
Tộc Khiết Đan có rất nhiều binh mã.
Danh sách dài nam nhân phải ra trận,
Tất cả mọi người, gồm cả cha nàng.
Người cha không có con trai,
Mộc Lan không có anh trai.
Nàng quyết định chuẩn bị ngựa và yên,
Rồi thế chỗ cho phụ thân của mình.
…
Một bức Thư Pháp thế kỷ 11 của Đỗ Phủ viết hai câu đầu tiên của bài thơ.
Bài thơ ngắn gọn, súc tích, với hình ảnh Hoa Mộc Lan thân thuộc trong các tác phẩm văn học dân gian Trung Quốc, những câu chuyện huyền thoại và thập chí là âm nhạc hiện đại. Với tổng cộng khoảng 1.000 từ, bài thơ có nhiều chi tiết vẫn chưa được tiết lộ về cuộc đời của Hoa Mộc Lan. Do thị hiếu của người dân Trung Quốc về người anh hùng này, bài thơ đã được viết thành một cuốn tiểu thuyết nhưng nó không được lưu truyền phổ thông trong triều nhà Minh (thế kỉ XVI hay XVII) bởi thời gian nay Hoa Mộc Lan đã mất nhưng lại có nhiều thông tin liên quan đến cô trong thời gian này. Có lẽ nhiều chi tiết đã được thêm vào để câu chuyện về nữ anh hùng Hoa Mộc Lan thêm phần hấp dẫn, nhưng không giống cách mà Disney đã làm.
Triệu Vy trong vai Hoa Mộc Lan
Những ảnh hưởng trong văn hóa
Hoa Mộc Lan đã được chuyển thể thành phim nhiều lần trong nhiều năm qua. Ngoài phiên bản hoạt hình của Disney, còn có nhiều bộ phim truyền hình, các vở kịch opera được biểu diễn tại Bắc Kinh và các bộ phim dài tập. Đáng chú ý nhất là vào năm 2009, một bộ phim với tựa đề ngắn gọn Hoa Mộc Lan do diễn viên Triệu Vy vào vai chính. Bộ phim không hẳn là một tác phẩm xấu nhưng nó nhận được hoan nghênh từ khán giả Internet vì “câu chuyện chân thực” của Hoa Mộc Lan. Có nhiều lời comments như thế trên trang Hubpages, và điều đó rất đáng mừng. Đây thực sự là một bộ phim dựa trên thực tế nhưng vẫn có vài chi tiết hư cấu.
Thực sự chúng ta không ai biết rõ về thân thế của Hoa Mộc Lan, và thậm chí dù có cố gắng hơn chúng ta cũng không biết thêm gì. Nhưng có phải điều tốt nhất chính là công nhận những gì chúng ta có được về một người anh hùng dân gian và trân trọng điều đó.
